Zoveelste tegenslag voor nieuwbouw, ook drinkwatertekort dreigt: 'Gaat heel spannend worden' (2024)

Provincie Utrecht - Het dreigend drinkwatertekort in de provincie Utrecht heeft mogelijk grote gevolgen voor de woningbouwambities. Zonder ingrijpen is het de vraag of grote nieuwbouwprojecten rond 2030 nog aangesloten kunnen worden. Drinkwaterbedrijf Vitens is druk met het realiseren van extra waterwingebieden en het uitbreiden van bestaande locaties. “Rond 2030 wordt het heel spannend.”

Het dreigende tekort is een groot risico voor de woningbouwplannen in de provincie. Om aan de vraag naar woningen te voldoen moet veel worden gebouwd, die woningen moeten ook allemaal water hebben. Has Bakker, gedeputeerde bij de provincie Utrecht: "We hebben die woningen écht nodig. Wat me enigszins geruststelt is dat we op tijd begonnen zijn met zoeken naar oplossingen."

Met het hoge grondwaterpeil en de regen van afgelopen weken is het moeilijk voor te stellen, maar drinkwaterbedrijf Vitens heeft onvoldoende mogelijkheden om de groeiende vraag naar drinkwater op lange termijn aan te kunnen. Naast het uitbreiden en behouden van bestaande productielocaties zijn nieuwe locaties hard nodig. Vooral in lange hete zomers is de vraag groter dan het aanbod.

“De laatste jaren zijn we echt overvallen door de hitte en de daarbij horende hoge vraag”, zegt Nancy Mosterman, strategisch manager bij Vitens. Het bedrijf is verantwoordelijk voor de drinkwaterlevering in vijf provincies. Sinds 2018 zijn de zomerse perioden heter en droger. "De groeiende vraag komt sneller dan we in eerste instantie hadden verwacht." Zeker bij grootschalige nieuwbouw wordt het lastig. "Het kan zijn dat de bouw voltooid is, maar wij er nog niet klaar voor zijn."

Een belangrijke factor is de bevolkingsgroei in de provincie Utrecht. Het aantal mensen groeit harder dan het CBS een paar jaar geleden verwachtte. Daardoor moeten nieuwe woningen gebouwd worden die allemaal water nodig hebben en dat gaat sneller dan Vitens aankan.

Een andere belangrijke oorzaak is klimaatverandering. Het KNMI verwacht in de toekomst dat winters veel natter zijn en in de zomer juist langere periodes van droogte voorkomen. “Dat betekent dat mensen langer en vaker douchen, hun zwembadje vullen en vaker de tuin sproeien”, legt Mosterman uit. Die piekmomenten leveren voor het bedrijf problemen op.

Het drinkwaterbedrijf heeft in de provincie drieëntwintig locaties, waarvan de meeste productieplekken zijn. Die zorgen samen voor ongeveer 100 miljoen m3 water per jaar (1 m3 is 1000 liter). Ruim driekwart van dat water wordt door consumenten gebruikt. Vanaf 2030 is er 10 miljoen m3 extra nodig.

“Die extra winning hebben we ook nodig om een buffer te creëren”, zegt Mosterman. Met name tijdens perioden van hitte of in het geval van calamiteiten is het belangrijk om water achter de hand te hebben.

Er zijn wel extra plekken in ontwikkeling. Zo is de provincie vorige maand een onderzoek gestart naar de mogelijkheid om water te winnen op eiland van Schalkwijk. Die plek zou goed moeten zijn voor 7 miljoen m3.

Het drinkwaterbedrijf haalt nagenoeg al het water uit grondwater. “Omdat het water door meerdere lagen wordt opgepompt, heb je te maken met natuurlijke reiniging”, legt Mosterman uit. Dat maakt het makkelijker om het water drinkbaar te maken.

De Provincie is een belangrijke partner in het aanpakken van het drinkwatertekort. Zij verlenen de vergunning voor waterwingebieden. Er zitten grenzen aan de mogelijkheden van grondwater. Dat heeft te maken met de effecten van het winnen. Gedeputeerde Bakker: “Het heeft gevolgen voor het grondwaterpeil en op de natuur, maar ook qua ruimtevraag.”

Ook Vitens wil de stap naar andere bronnen maken. Zo wordt op lange termijn gekeken naar de mogelijkheden voor het gebruik van oppervlaktewater. “Maar dat realiseren kost heel veel tijd”, zegt Mosterman. Daarom zet het bedrijf de komende jaren in op extra grondwater. “We gaan nu eerst zo duurzaam mogelijk het tekort voorkomen en daarna kijken naar meer structurele oplossingen.”

Niet alleen moet het winnen van water anders. Ook moet de consument anders naar water gaan kijken. “In principe komt er spa blauw uit de kraan”, zegt Bakker. “Dat wordt gebruikt voor het toilet, de douche en nog veel meer. Mensen vinden dat te vanzelfsprekend.”

Daarom zou de provincie graag zien dat Den Haag het makkelijker maakt om bij nieuwbouw duurzame manieren van watergebruik toe te passen. "Den Haag mag echt wel stappen gaan zetten in het maken van eenduidige regels voor nieuwbouwwoningen."

Daarmee doelt de gedeputeerde op het toevoegen van extra duurzaamheidsregels. "We moeten met nieuw te bouwen huizen voorkomen dat we dertig flessen spa blauw per dag door het toilet spoelen. Dat kan ook met hergebruikt water.”

Vitens gaat de kraan niet dichtdraaien, dat mag ook niet zomaar. Wel verlagen ze in gevallen van ernstige droogte in sommige regio’s tijdelijk de waterdruk. Daardoor komt er minder water uit de kraan.

“We zijn naast het uitbreiden van onze winningen ook bezig met een stukje bewustwording bij consumenten”, zegt Mosterman. Een persoon gebruikt gemiddeld 129 liter water per dag. “Dat kan best een beetje minder.” Als consumenten bewuster met water omgaan, heeft dat een remmend effect op het tekort. “Het geeft ons wat meer ademruimte als mensen minder lang zouden douchen.”

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.